World’s highest city site. Patpatankiri markana kont’awipa. Sitio de la ciudad mas alta del mundo.
ï English ï Castellano ï Aymara ï E-Mail ï K’ellt’anim ï Uñjam k’ellt’atama ï
Marka jaqt’awinaca
Wawa yatichawi jaqt’awinaka (2002)
La Paz depàrtamentuna wasa markanaka
2004 markasan chijllt’awi
Jach’ak’achin chijllt’ata irpirinaka
http://www.geocities.com/achacachinet/resultadosmunicipales.htm
Jiliri irpirisa
Suti: Eugenio Rojas Apaza. Lluriña: 1962 Satapacha Utjawi: Jach’ak’achi, jacha uyu, lupimatiri suyu. Yatejt’atanaka: Warisata Normal Superiorat yatichiri mistsuri, Universidad Mayor de San Andrésata sociologíat mistsuri. Irnakawipa: Waynanakaru yatichiri (1987-1992), San Gabriel radiona arunak’eri (1993-2001), Warisatana Normal Superioran yatichiripa (2002-2004), Jach’ak’achin jiliri irpiri (2004- ).
Jiliri irpiri irnak’awipat k’ellt’anim Uñjam k’ellt’atanaka
Jach’ak’achin historiapa
Juk’ampi…
Jach’ak’achi sutipa
¿Kuna saña munija Achacachija? Jach’a k’achi aruja jutiwa paya aymara aruta, sañani: “jach’a”, ‘jilt’atpacha’, ukhampisti, “k’achi”, ‘kharintasiri qullu kala’. Ispañolanakaja “Villa Lealtad de Caceres” sutimpiw sutisht’apjanja, cunatsti, kalltiri oraque aputataja uca sutinitaynaya.
¿Kaukhankisa Jach’ak’achija?
3.854 (metro patanquiwa)
Latitud -16.0500 (16° 3' S)
Longitud -68.6833 (68° 41' W)
Zona horaria (est) UTC – 4.
Merke Achacachi, Merque Achacachi, Merke,
http://www.fallingrain.com/world/BL/4/Merque_Achacachi.html
Achacachi Chico
http://www.fallingrain.com/world/BL/4/Achacachi_Chico.html
Markana kusist’awinaka
¿Markana thokt’añapasti kunankisa? Maranja markan thokt’añapaja quimsa kutiwa:
Corpus cristinja aymar jakin thokt’añapawa. “Indionakana
fiestapa” sata. Mukululu, chokela, waca-waca thoht’asipji.
29 juniona San Pedro, San Pablo santunakan
urupanraqui thojt’asipjija. Meztisunacan thokt’añapawa. “Misti fiesta”
uñt’ata. Thojt’apjewa Morenada, Caporales, Pak’ochis, Danzantis uka
thojt’awinaka.
Sanpedro
santuru pak’ochi thokori k’epnakeri
14 septiembrenquiwa, “obrerunakan fiesta” ukhjam
uñt’atawa. Thojt’apjewa Morenada, Incamayu, Diablicu.
Pata thojt’awinaka
http://pacoweb.net/Danzas/DanzasAndinas/danzas.html
Pak’ochinaka san Pedro san Pablo wañapachana thojt’asipki. Foto © 2004 “El Deber” www.eldeber.com.bo
K’ellk’awinaka
TABOADA
TERAN, Nestor, “Jachakachi kañuna”, Cochabamba: Editora H & P, 1997.
Néstor Taboada Teránana “JACHAKACHI CAÑUNA” k’elltatapasti uñist’aystu kunjamsa 1952 marana Jach’ak’achin ayllunakapan jaquipasti thojt’asipjatayna, sartasipjatayna. Uñjt’añani kalltiri pa k’ellkat laphin:
Orake aputatanakaja thojthasipjanisti, jumanakaja cunsa lurapjata, isi luririja jist’atayna, chachanakaru.
- Jachairpirn churata fusilanakampi thojtasipjaja…
Meliton Mercadona Suma Isiluriri Uta, ukham sana k’ellumpi k’elltata perk’auñist’ayirija, ukhatsti uñjasinawa Jach’ak’achin jach’a uyupa, usuntata kollinakapampi, Andrés Santa Cruz Calahumanana wali suma fierrut lurata uñstiri, jan armasiñataki, aka orak’en indiana ispañolana misti wawapa, peruampi boliviampi jakkest’ayiri, Gran Mariscal de Zepita sutipi uñt’ayata.
Jach’ak’achin jach’a uyupasti isk’a jichuutanaka chikataypinkanwa, patunka payan waranka uthjirinakaru utjayana, jacha utanakanwa: Jiliriirpir uta (kheparusti uñstanwa iglesian torrepa), Subprefectur uta, kaukhans jan utjanej Tatacur uta. Jaqui sarnakañaja k’ullku ispañolanakanjamanawa. Markankiri, patankiri, umasuyunkiri utjasirinakasti,
Domingunakawa aljasiri, alasiri mistsupjana jutapjana. Orake aputatanakaja Jach’ak’achitsti 1953 maran sarjapjatayna, ichasti La Paz markana utjasjapjana….
El autor: Nestor Taboada Teran
© 2005 Jach'ak'achi. Patpatankiri markana kont’awipa. Nanakanquiwa.